SABİRƏ NƏZİRƏ: “BEOVULF”UN TƏZƏDƏN ÇEVRİLİB İNGİLİS DİLİNƏ QAYTARILMAĞI

Мар28

2

İ. Əliyev: Nə xəbər var təzə, görkəmli Anar?

            İndi bəs şanlı yazarlar nə yazar?

Anar: Yatmayır indi yazarlar gecələr,
           Həsr edir şəninizə hər biri bir ölməz əsər.

İ. Əliyev: Mövzu seçmək bacarırlar bu yazarlar, görünür,
            Təcili artıraram mən də təqaüdlərini.

            Bu xəbər çox gözəl, istəkli Anar,

            Ədəbiyyatda yeni hansı daha hadisə var?

Anar: Bəli, var, ali komandan, daha bir,
          Amma bu, hadisədən çox üzücü  faciədir…

İ. Əliyev: Nədir, o faciə, gizlətmə, oğul!

           Danış ətraflı bilim mən nə olub!

           Yoluxub bəlkə qəfil virusla,

           Fani dünyamızı tərk etdi Kamal Abdulla?
 

Anar: Yox, Kamal lap buğa tək sağlamdır,
           Mən deyən faciəsə hər cür ölümdən də ağır.          

          Ölkənin arxa çevirmiş biri rəhbərliyinə,
          Çevirib dastanı o, Azəribaycan dilinə.

İ. Əliyev: Hansı dastan?

Anar: İngilis dastanı məşhur “Beovulf”!

          Çevirb almadan icazə…ah… uf…

İ. Əliev: Kim çevirmiş? Nəçidir? Varmı onu bir tanıyan?

Anar: Yaşayır Rusiyada guya bu ünsür çoxdan.

İ. Əliyev: Ünsürün antimillisindənmi?

Anar: Xalisindən. Ötürür düşmənə vacib xəbəri,

         Satmaq istər təzədən erməniyə Kəlbəcəri.

İ. Əliyev: Sübutu varmı fəaliyyətinin?

Anar: Versək işgəncə deyər niyyətini.

İ. Əliyev: Adı haqqında məlumatlar var?

Anar: Adı Xeyrulla, təxəllüssə Xəyal.  

İ. Əliyev: Şübhə yox, antimillidir, bu, adından bilinir!

Anar: Çox fəsadlar törər, əlbəttə, görməsək tədbir.

İ. Əliyev: Boynuna ip keçirib heyvan tək,
                Ünsürü ölkəyə gərək gətirək.

Anar: Bəs nə olsun “Beovulf”?

İ. Əliyev: Ah, o dastan! Ah… uf…

                Bir sürü tərcüməçi tər axıdıb səy eləsin
                Tez çevirsinlər o dastanı yenə ingilisə!

28. 03. 2021, Samara

CON KİTS. QARDAŞIM CORCA

Май1

john keats

Çoxlu möcüzə gördüm bu günün ərzində mən,

Öpüb qurutdu günəş səhərin gözlərində

Yığılan gilələri; göy üzü bəzənirdi,

Qürub buludlarının qızılı rənglərindən; —

+
Ənginliyi sarsıdan mavi-yaşıl okean,

Qayalar, mağaralar, qorxular və ümid də,

Gələcək olanları, keçmişi, indini də,
Onun sirli  səsini eşidən düşünməlidir hökmən.

+

Bunu sənə yazanda, əziz Corc,  elə indi,

İpək pərdə dalından Sintiya elə ürkək,

Baxırdı ki, deyərdin onun toy gecəsidir.

+

Bayram təntənəsinə  qatılır çəkinərək.

Fəqət itirərəmsə ünsiyyəti səninlə,
Möcüzə tək dəniz, göy görünərdimi belə?

1816

ingiliscədən tərcümə

29-30. 2024, Samara

++++++++++++++++++

JOHN KEATS

TO MY BROTHER GEORGE

MANY the wonders I this day have seen:
The sun, when first he kist away the tears
That fill’d the eyes of morn; — the laurel’d peers  
Who from the feathery gold of evening lean;- Читать далее →

         QURBAN MƏMMƏDLİ VƏ DÜNYA ƏDƏBİYYATI

Май1

           I

“Azerfreedom”, 28. 04. 2024, Samara

Qurban Məmədli:

Əziz həmvətənlər, xahiş edirəm bütünn izləyicilər ayağa dursunlar, Ərəstuun Oruclu zəng edir.

Ərəstun Oruclu:

— Qurban bəy, mən hamınızı salamlayıram, sizdən də, Validə anadan da, Məhərrəmdən, Böyükkişidən də üzr istəyirəm. Mən bilirəm ki, bizm verilişi İlham Əliyev də izləyir, mən ondan da üzr istəyirəm, hərçənd mən onunla barışmaz opponentdəm. Qurban bəy, bir yazıçı var, Aleksandr Düma. Onun bir romanı var “Qraf de Monsoro”, mən istəyirəm bu “Qraf de Monsoro” haqqında biz izləyən milyonların da məlumatı olsun…

Məəttəl qaldım, indiyəcən bilmirdim ki, Düma “Qraf de Monsoro” adlı roman yazıb. “Qrafinya de Monsoro” romanından xəbərim var, ancaq “Qraf de Monsoro” romanının olduğunu Oruclu cənablarından eşidirəm. Yəqin təzə tapılıb. Bəlkə elə Ərəstun Oruclu özü tapıb. Tapar, köhnə KQB əməkdaşıdır…

“Qraf de Monsoro”….

Pardon?

               II

Qurban Məmmədlinin daimi qonağı, Nadiri Taxtda görmüş, Nikolayı Culfa dəmir yolunacan qovmuş, Vladivostoku yaponlardan təmizləyib ruslara qaytarmış Rüstəm adlı biri deyir ki, İlham Əliyev haqqında “İsgəndərnamə”…tfu, «İsgəndərnamə «yox, “İlhamnamə” yazmaq istəyir, bircə Tərtər işinə görə yaza bilmir…

Rüstəm aprelin 29-da İosif Brodskidən də danışdı. Deyəsən, dost-aşna olublar. Dedi ki, İosif Brodskini sovet hökuməti incidib, həbs edib. Bir şair olub, qadın şair, Bella Axmadulina, deyib ki, sovet hökuməti bu kürənə bioqrafioya yaradır…

Elə arxayın danışır ki, elə bil Bella Axmadulina bunu deyəndə Rüstəm onun çənəsinin altında olub. Bəlkə də çənə altında olub. Ancaq Bella Axmadulina belə söz deməyib! Çünki bunu Anna Axmatova deiyb…

Vallah, Azərbaycan dilində söz tapmırsan ki, bu Rüstəməin cavabını verəsən. Ruslar belə hallarda deyirlər: “Starıy mudak…”

Hamınızdan üzr istəyirəm. İlham Əliyevdən də üzr istəyərdim, ancaq o, Mirzə Əlili  izləmir…

Mİrzə ƏLİL

01. 05. 2024, Samara

 

OSKAR UAYLD. KİTSİN SEVGİ MƏKTUBLARININ HƏRRACDA SATILMAĞINA

Апр30

Oskar_Uayld

 Bu məktubları yazıb Endimion bir zaman,

O kəsə ki, sevirdi xəlvət, kütlədən uzaq.

Satırlar indi hərrac zalında qışqıraraq

Saralmış, ləkələnmiş vərəqləri – var alan.

 +

Hər sətri ehtiraslı anın tarixi olan,

Hər vərəqə sövdə var. Sənəti sevmir ancaq,

Kim şair ürəyinin büllurunu qıraraq,
Satır  — gözünə təpsin ürəkdən kasıb insan.

 +

Deyilməmişmişdirmi çox uzun əsrlər əvvəl,

Uzaq Şəqr şəhərində əldə məşəl tutaraq,

Əsgərlər yığışdılar, qaranlığı yararaq,

 +

Sovxa təmənasıyla, və beləcə böldülər

Bədbəxtin paltarını onlar aşıq ataraq?

Tanrı möcüzəsindən və dərdindən bixəbər?

1885

ingiliscədən tərcümə

29-30.04. 2024, Samara

 Qeydlər:

Sonet 1885-ci ilin martında Kitsin Fanni Brauna yazdığı məktubların auksionda satılması ilə əlaqədar yazılmışdır.

Endimion – yunan əfasənəsinin qəhrəmanı və ona Kitsin həsr etdiyi poemanın adıdır.

Son üçlüklərdə hərrrac İsanın çarmıxa çəkilməsindən sonra onun paltarının legionerlər arasında bölüşdürülməsi ilə müqayisə edilir

 +++++++++++++

OSCAR WILDE

On the sale by auction of Keat`s love letters

These are the letters which Endymion wrote
To one he loved in secret, and apart.
And now the brawlers of the auction mart
Bargain and bid for each poor blotted note, Читать далее →

GÜLMƏLİ ŞEİRLƏR: ƏLİAĞA KÜRÇAYLI. «BAKI»

Апр30

Без названия

“Uzaq elli əziz dostum soruşdu
-Sizin Bakı söylə, necə şəhərdir?”

Bu şeir uzağı keçən əsrin 70-ci illərində yazılıb.  Sovet Azərbaycanında yaşayan insan üçün “uzaq el” SSRİ xaricində olan ölkədir. Maraqlıdır, Əliağa Kürçaylının “əziz dostu” hansı ölkədən olub? O adam Bakını görməyibsə, Əliağa Kürçaylı ilə harda dostlaşıblar, harda görüşüblər və bir-birlərinə əziz olublar? Biz bilirik ki, Əliağa Kürçaylı sovet yazıçılarının nümayəndə heyətinin tərkibində İngiltərədə olub, ancaq orda keç kimlə dostlaşmayıb, elə Londondaca Britaniya imperialuzmini ifşa edən şeirlər yazıb, Kiplinqin qəbrinin üstünə gedib deyib ki, “çıx, danışaq, müstəmləkəçi oğlu müstəmləkəçi…”

Yəni bu “uzaq eldən olan əziz dost” uydurmadır, şeirnə bünövrə qoymaq üçün fənddir. Bu, heç…

Əliağa Kürçaylı cavab verir:

“Dedim: -Qardaş, mənim doğma şəhərim
Yazılmamış, oxunmamış əsərdir…”

Gördünüz? “Əziz dost” oldu qardaş. İndi görün “doğma şəhəri” Salyanın Kürqaraqaşlı kəndi olan şair Bakını necə təsvir edir.

“Çiçək desən – könül açan çiçəyi”.

Bakı parklarında, əlbəttə, çiçəklər var, keçən əsrdə də az-maz olub, ancaq çiçək söhbəti daha çox Kəlbəcərə yaraşar, nəinki Bakıya…

“Külək desən – ev uçuran küləyi…”

Burda sovet şairi özü də bilmədən xarici dostuna sirr açıb, yəni deyib ki, Bakıda on minlərlə elə ev var ki, güclü xəzri əsəndə uçmasalar da, dərin sarsıntı keçirirlər. Yəni on minlərlə bakılı komalarda yaşayır…Yaxşı ki, KQB o vaxt buna fikir verməyib, yoxsa Kürçaylını tutardılar…

“Qasırğada ağ dalğalar ləçəyi…”

Ləçək yəqin qadın baş örtüyü mənasındadır. Qasırğada göyə millənən dalğaların baş örtüyünə bənzəri var? Məncə bu dalğaları biz-biz duran saça oxşatmaq daha yaxşı olardı…Ağzında qasırğa deyirsən…Qasırğada başda ləçək qalar?
Bu da heç… Sovet şairi Əliağa Kürçaylı sovet gerçəkliyini, onun mənfur kapitalizmdən üstünlüyünü tərənnüm etməlidir. Yoxsa xarici səfərlərə göndərməzlər.

“Nəğməsidir zavodların fit səsi…”

İndi bilmirəm, sover vaxtı zavodlar fit çalırdı, səhər fiti işin başlandığını, axşam fiti işin bitdiyini bildirirdi. Sovet vaxtı zavodda işləmiş adam kimi deyə bilərm ki, zavod fitinə nəğmə deyənin Allahı yoxdur. A kişi, adamları səkkiz saat yağın-hisin içində dəzgah başında durmağa çağııran fitdə nə nəğmə? Əsl yazıçı Maksim Qorki yazırdı ki, səhər zavod minlərlə insanı alır ağzna, çeynəyir-çeynəyir, axşam tüpürüb atır…

“Suya düşüb buruqların kölgəsi,

Ətirlidir bağlarının meyvəsi…”

Allahı olan desin: bu iki misra arasında nə əlaqə var? Buruq harda, bağ harda, meyvə harda… Allahı olan deyərdi ki, bulvarda neft iyindən gəzmək olmur, bəzi yerlərdə adamın qusmağı gəlirdi…

“Ağ şanısı elə bil ki, şəkərdir…”

Şanını qəndə bənzədən adamın qəlbi var? Təbiət möcüzəsi olan şanı harda, qənd harda…

“Dost görəndə tükənməyir hörməti…”

Bakının dostunu təsəvvür edin… O vaxtlar Bakının ən əziz dostu və qonağı Brejnev idi…

“Düşmən görsə, dərya olur nifrəti…”

Sovet Bakısının düşməni kim idi? Mənim kimi kənddən gələnlər, rusca danışa bilməyənlər?

“Əziz dostum, Bakı belə şəhərdir…”

Necə şəhərdir? Biz axı bu yazıda Bakını görmədik! Siz Burda Bakının nəyini və harasını görürsünüz? Bu, toyda oxumaq üçün qondarılan aşıq qoşmasıdır, Əliağa Kürçaylı belə qoşmalardan Aşıq Pənah üçün az yazmayıb… Bu cəfəngiyyata şeir deyən, onu dərsliyə salan insan, məsələn, “müstəmləkəçi” Kiplinqin bir şeirini oxuyub? Ədəbiyyat müəllimi bu şeri haqqında şagirdlərə nə deyir? Deyir ki, zavod fiti Tofiq Quliyevin mahnıları kimi nəğmədir?

Yazıq uşaqlar….Yazıq azərbaycalı uşaqlar…

30.04. 2024, Samara

 

CON KİTS. ÇOSERİN “ÇİÇƏK VƏ YARPAQ” POEMASININ AĞ SƏHİFƏSİNDƏ YAZILMIŞ SONET

Апр29

john keats

Balaca meşəyə bu, bənzər xoş hekayədir,
Sarmaşıb sərinlədir onun bal sətirləri.

Buraxmır oxucunu şirin bu yerdən gedə,

Durur ürəyi dolu, o da getmir irəli.

 + 

Sübh ya gecə şehindən, vaxtaşırı hiss edir,

Soyuq dancılar necə qəfil üzünü dəlir,

Zaman-zaman yayılan nəğməni ki, eşidir,

Harda kətanquşunun dolaşdığını bilir.

 +

Ah! Ağ bu sadəliyin qüdrəti var nə qədər!

Bu incə hekayənin qüdrəti fövqəladə,
Təşnə olmuşamsa da mən həmişə şöhrətə,

Uzanmağa hazıram mən bu dəqiqələrdə,

 +

Həqiranə ot üstdə, hönkürtüləri ancaq

Qəmli birəbitdənə çatan o kəslər sayaq.

27 fevral 1817

ingiliscədən tərcümə

27-28. 2024, Samara

QEYD:

Təxminən 1470-ci ildə yazılmış “The Floure and the Leafe“ adlı anonim alleqorik poemanın müəllifi  Kitsin zamannında səhvən Çoser sayılırdı.

 ++++++++++++++++

JOHN KEATS

SONNET WRITTEN  ON THE BLANK SPACE OF A LEAF AT THE END OF CHAUCER`S TALE OF  “THE FLOWRE AND LEAFE”

This pleasant tale is like a little copse:
The honied lines do freshly interlace,
To keep the reader in so sweet a place,
So that he here and there full hearted stops; Читать далее →

GÜLMƏLİ ŞEİRLƏR: ƏHMƏD CAVAD. «SƏSLİ QIZ» II

Апр28

əhməd cavad səsli qız

ƏVVƏLİ BURDA: https://xeyrulla.com/2024/04/27/gulmeli-seirler-ehmed-cavad-sesli-qiz-i/

Altı aydan çox sürən
Qanlı bir mühasirə,
Tutulmuşdu çox acı
Basqına birdən-birə!

Şagird bunu necə başa düşməlidir? Başa düşməyəndə müəllim necə izah etməlidir? Belə çıxır ki, mühasirə “acı basqına” tutulub?  Və “altı aydan çox sürən”lə “birdən-birə” necə uyuşur?

Yüz minlərlə atılan
Can yağısı oxları,
Dişlərilə çeynəyib
Sərilmişdi çoxları.
Təsəvvür edirsiniz? Gülləni ağzı ilə tutan qoçaqlar haqqında lətifələr eşitmişdim, ancaq “oxları dişləri ilə çeynəyib sərillənlərin” olduğunu bilmirdim.

Yurdunu verməyənlər
Doğranmışdı xınchaxınc.
Tökülmüşdü yerlərə
Dağ kimi qalxan, qılınc!

“Xınchaxınc” sözünü eşidən var? “Xıncım-xıncım” bilirik, ancaq “xınchaxınc” ı yox. Bu yöndəmsiz sözü Əhməd Cavad ona görə uydurur ki, sonrakı beytdə “qılınc” sözünə qafiyə olsun. “Tökülmüşdü yerlərə” – bu, azərbaycancadır? Biz “yerə tökülmüşdü” deyirik. Döyüş meydanını təsəvvür edin – qılınc, qalxan səpələnər, ancaq qalaqlanıb dağ olmaz, əlbəttə, əgər onları böyük bir ərazidən yığmasan…

İncilərin sayı-hesabı yoxdur.

Hər şeydən xəbərsizkən
Yandırıldı çox canlar.

Canlar nədən xəbərsiz idilər? Yandırıldılar ya “xınchaxınc” oldular?

Qalmadı ağızlarda
Yaşamağın heç dadı.
Bir çox yazıq quşların
Qoparıldı qanadı.

Burda xeyli güldüm.Quşların qanadlarının qoparılmağı, əlbəttə, heç yaxşı iş deyil, ancaq gzünün qabağına gətirirsən ki, düşmənin bir alayı ancaq quşların qanadlarını qoparmaqla, yəni ütməklə məşğul olur, özünü saxlaya bilmirsən.

Yazıq quşlar… Yazıq Azərbaycan uşaqları. Belə təhsil almaq elə qanadı qoparılmaq kimi bir şeydir.

Əsgərsiz komandanlar
Qırıb atdı yayını,
Fələk döndərdi zəhrə
Bu ölkənin payını.

Başa düşdünüz? Əsgərlər düşmən oxlarını çeynəyib səriliblər, komandanlar əsgərsiz qalıb öz yaylarını qırıblar.  Fələk də bu ölkənin payını “zəhrə” döndərib…

Gülmək zatən yox idi.
Ağlamaq oldu yasaq…

Yəni deyir ki, onsuz da gülən yox idi, ağlamağı da qadağan edlədilər… İlham Əliyev bunu oxusa, millətə ağlamağı qadağan edər. Yaxşı ki, azərbaycanca oxuya bilmir…


Ertəsi gün çox erkən
Yuyuldu qaldırımlar.
Şallaqla güldürüldü,
Hıçqırıqla bir diyar.

Necə istəyirsiniz, elə də başa düşün. Mən üfqi də oxuyuram, şaquli də oxuyuram, bir şey başa düşmürəm…
Döndü, oldu qəhqəhə
Qan qusan hıçqırıqlar.

Qanı hıçqırıq qusur?

Qaranlığın qalmadı
Dodaqlarında qanı.

Qaranlığın dodaqları var imiş. Dodaqlarda da qan.


— Dünən buludların da
Çox dönük rəngi vardı! —
Bir az sonra onlar da
Əkildilər, getdilər.
Rəngin dönüklüyü necə olur? Ancaq buludların “əkilib getməyi” gülməlidir, bunu gərək etiraf edəsən…

Sonarı misradan məlum olur ki, buludların hamısı əkilib getməyib. “Yerdə qalanı” da var.

Yerdə qalan buludlar
Matəmi tərk etdilər.
Sonra şair deyir ki, günəş çıxanda çiçəklər mahnı oxuyur.

Bu qıldıqsız günəşin
Sehr var baxışında.

“Qıldıqsız”ı başa düşmədim, ayıb sözə oxşayır… Lənət şeytana…

Çoxlu canların yandığı, əsgərlərin oxları çeynəyib sərildiyindən cəmi bir gün keçsə də:

 Doğrudan çıxdı yasdan.
Düşmən şalım gəlişi
Qanuni bayram oldu.
Bir çox dərdli ürəklər,
Qanlı sevinclə doldu.

“Qanlı sevinc”…

Şair keçir fəlsəfəyə, azərbaycanlı yeməsin, içməsin, ancaq qoyasan filosofluq eləyə.

Qəribə şeydir insan:
Al əlindən canını,
İstəyirsən ovucla
Hortlat axan qanını.
“Hortlat”! Qulaqlara qurğuşun…

Qoparıb əz qəlbini
Əylən çırpınmasilə,
Sürükləyib yerlərdə
Beyninin bağasilə…

Beyninin bağasi”  bilmirəm nədir, bəlkə osmanlıcadırr. Şair insanın başına gətirilə bilənləri sadalayıb deyir:

Sonra çəkil, uzaqdan
Məğrur baxışla bir bax!
Görəcəksən ölənlər
Baldırında bağırsaq:
Sənin qanlı əlində
Bitməz qüvvət var deyə,
Hazırdır bağışlayıb
Dadsız-dadsız gülməyə.

Bunu elə bil Tərtər generallarına deyib, yəni generallar işgəncə verəndən sonra “məğrur baxışla” baxıb görəcəklər ki, bağırsaqları baldırlarına dolanmış qurbanlar generalları bağışlayıb “dadlı-dadsız gülmyə” hazırdırlar…

Etiraf etmək lazımdır ki, burda həqiqət var…

Ancaq “Səsli qız” — ədəbiyyat deyil, müsibətdir, fəlakətdir. Mən Əhməd Cavadın böyük insan, cəsur, fədakar vətənpərvər şəxs olduğuna bir saniyəliyə də olsa şübhə eləmirəm. Ancaq şair vətənpərvərliyin ya cəsurluöun bir xassəsi deyil, tanrı vergisidir. Əhməd Cavadın bu mətni öz müəllifini ancaq hörmətdən sala bilər. Azərbaycan ədəbi dilinin belə mətnlərlə tədrisi və təbliği dolaşıq nitqli, dolaşıq düşüncəli, dolaşıq yazılı on minlərlə, yüz minlərlə gənc deməkdir, perpektivdə isə kəmsavad millət deməkdir. Sosial şəbəkəlrdə yazılan minlərlə, on minlərlə postu, şərhi nəzərdən keçirin — ən azı Avropanın, Asiyanın mədəni millətləri arasında yazı savadı baxımından ən geridə olduğumuzu görərsiniz…

28. 04. 2024, Samara

CON KİTS. PARLAQ ULDUZ

Апр27

john keats

Parlaq ulduz! Əbədi olam mən də sənin tək —

Göylərin cəlalında tənha yanmayam ancaq

Kipriklərim aralı gecə-gündüz, izləmək,

Təbiətin əsiri, səbrli zahid sayaq,

 +

Suların yumağını bəşər sahillərini
Ruhanilər müqəddəs mərasim  keçirən tək,

Ya da ki, seyr eləmək necə astaca enir,

Dağa ya bataqlığa qardan ağappaq örpək.

 +

Yox! — əbədi, dəyişməz olmaq istərəm hərçənd

Sevgilimin baş qoyub kükrəyən sinəsinə

Duyum həmişə xəfif qalxıb-enməyini mən,

Yatam, şirin bir təlaş daim oyada yenə,

 +

Onun xoş nəfəsinə yenə də verəm qulaq,

Belə daim yaşamaq – ölümcül ya bayılmaq.

1818 ya 1819

 ingiliscədən tərcümə

26-27. 04. 2024, Samara

==============

JOHN KEATS

BRİGHT STAR

Bright Star! would I were stedfast as thou art —
Not in lone splendour hung aloft the night,
And watching, with eternal lids apart,
Like nature’s patient, sleepless Eremite, Читать далее →

GÜLMƏLİ ŞEİRLƏR: ƏHMƏD CAVAD. “SƏSLİ QIZ”. I

Апр27

əhməd cavad səsli qız

Keşməkeşli və faciəvi ömür yaşamış Əhməd Cavada bir insan, şəxsiyyət kimi hörmətim böyükdür. Ancaq onun şeirlərinə tənqidi yanaşıram və hətta himnin sözlərinə ciddi iradım var və bu barədə yazmışam. SSRİ-də peşəkar kukla teatrının banisi, böyük rejissor və pedaqoq Sergey Obraztsovun bir məqaləsi var idi: “Ehtiyatlı olun – estetikadır! Ehtiyatlı olun – uşaqlardır!” Uşaqları pis ədəbiyyat, yəni antiaədəbiyyat, antiesttika ilə korlamaqazyaşlılaa qarşı törədilmiş cinayət kimidir.

11-ci sinin üçün nəzərdə tutulmuş “Səsli qız” şeirini oxuduqca fikirləşirəm ki, belə mətnlərin yeniyetmələrə vurduğu ziyanı sonradan aradan qaldırmaq mümkün olmayacaq. Onların da fikirləri v fikirlərinin yazılı ifadəsi həmişə dolaşıq olacaq, əsl ədəbiyyatı qüsurlu ə ya tamamilə keyfiyətsiz mətnlərdən ayıra bilməyəcəklər.

Əhməd Cavadın şeirinə baxaq.

 Bülbülün səsi kimi
Qaynayır incə səsin.

Bülbülün səsi qaynayır? İncəliklə qaynamaq bir araya sığan şeylərdir?

Sanki ömrüm uzanır
Uzandıqca nəfəsin.

Bu beyti yaxşı yadda saxlayın: səs şairin ömrünü uzadır. Görün sonra nə deyəcək.

Acımazsan könlümə,
Zildən enərsən bəmə.
Qız, yazığam bu dildə
Dərdimi şərh eyləmə!

Belə çıxır ki, səs şairə əzab verir, yəni bir misra əvvəl dediyinin əksi!

Qız, qurbanmı istərsən
İnlətdiyin bu səsə?

Bayaq səs bülbül səsi kimi qaynayırdı. İndi inildəyir. Həm də müəllif ciddi dil qüsuruna yol verir: “səsi inlətmək” cəfəng ifadədir, çünki inilti özü səsdir.

Min dəfə ölsün canım
Söyləməsin bir kəsə.

Nəyi söyləməsin?

Hər nəfəsin bir ayə,
Vəhyi-müqəddəs kimi!

Bayaq səs inilti idi, indi Quran ayəsi oldu.

 Dünyada nemətmi var
Bu səndəki səs kimi?
Heç birinin lütfündən
Tapılmaz ki, bir payı.

“Heç birinin”  — nəyə aiddir? Gərək nemətlər sadalanaydı, onda “heç biri” yerində olardı. “Tapılmaz ki, bir payı” – bu, misra həm mənasızlığı ilə, həm də anlaşılmaz qrammatikası ilə cəfəngiyatdır. “Lütfdən payı tapılmaz”?

Qız, bu küskün könlümü
Bircə sənsən güldürən.

Bayaqdan inildədirdi, indi güldürür! Allahu əkbər!

Səsindəki qəhqəhə —
Doğrudan cəlb edərmiş
Sufini eşqilahə!

İnilti oldu qəhqəhə. Və qəhqəhə sufiini cəlb edir. “Eşqilahə”ni başa düşmədim.

Səsindəki sirri mən
Gedib sordum dərvişə.

Bəlkə “dərvişdən soruşdum”? Yönlük ya çıxışlıq?  Müəllim bunu kimdən soruşmalıdır? Dərvişdən? Təhsil nazirindən? Paşaholdinqdən?

Məlum olur ki, dərviş şairdən də qabaq o səsə aşiq imiş!

Görək dərviş nə deyir:

Dedi: “Haqqın cilvəsi
Görünür gahi-gahi!”

Gahi-gahi… Haqqın cilvəsi…

Hər qövmin imanı var
Bir səsli peyğəmbərə!

“Bir səsli peyğəmbər” kimdir ya nədir?

Çoxdandır anlaşılmış
Bu sirr Fərat boyunda.
Axtarırmış o sirri
Kür-Arazın suyunda.
Bir şey başa düşürsünüz?  O sirr nədirsə, “Fərat boyunda anlaşılıb”. Ancaq “Kür-Arazın suyunda” o sirri kim axtarırmış? Subyekt yoxdur!

Hər dinin əsli nədir? —
Qaibdən gələn bir səs!
Biçarə insanlığın
Dərdini bilən bir səs!

Burda şair “din xalqn tiryəkidir” deyən Karl Marksı təkzib edir. Dn tiryək yox, “qaibdən gələn səs”dir. Həm də “biçarə insanlığın dərdini bilən səs”.

Fikirləşirəm ki, ədəbiyyat müəllimi bunu necə izah edəcək. Təsəvvür edin kəndin ədəbiyyat müəllimini. Kişidirsə, heyvanı naxıra ötürüb, üzünə su çəkib, boynuna rezinıi qalstuk taxıb, özünü çatdırırb məktəbə.. Qadındırsa, toyuq-cücənin dənini-suyunu verib, üstünə dezodarant sıçradıb, YAP-ın biletinin çantasında olmağını yoxlayıb, özünü çatdırıb dərsə. Jurnala baxıb soruşur: Harda qalmışdıq? Cavad Əhməddə? Əhməd Cavadda? “Biçarə insanlığın…” Uşaqlar, milli öndərimizdən qabaq millətimiz biçarə olub, Əhməd bunu deyir… Cavad Əhməd… Dişini ağartma, tərbiyəsiz…”

Bir çox gözəl qızların
Büllur kimi səsləri
Azmı xilas eyləmiş
Ölümdən bikəsləri?.

Vallah, məni qınayan çox olacaq, qoy qınasınlar, deyəcəyəm: mənə elə gəlir ki, Əhməd Cavad vuran olub və niy olmayaydı ki. Şair gərək vuran ola. Ancaq bəzən şair o qədər vurur ki, sintaksis nədir, hətta morfologiyanı da unudur və heç hansı dildə yazdığı da yadından çıxır.

“Ölümdən bikəslər” nədir? Bəlkə bunun izahı üçün respublika müsabiqəsi elan edilə?

Və belə dolaşıq şeyləri şagirdlərinbynuinə dürtməkdənsə onlara, məsələn, yapon dilini öyrətmək düzgün olmazdımı? Bəlkə sonra bir şey icad edərdilər. Avttomobil demirəm, heç olmasa, uşaq arabası….

 

27. 04. 2024, Samara

davamı var

OSKAR UAYLD. VİTA NUOVA

Апр26

Oskar_Uayld

İçilməz və keçilməz dənizin qırağında,
Durdum, üzüm, saçlarım islandı dalğalardan;

Uzun al şüaları yanırdı günbatarda

Ölən günün; küləyin səsindən qəm yağırdı.

+

Sahilə yönəldilər küylü qağayılar da,
“Əfsus” – dedim, doludur həyatım ağrılrla,
Meyvəni, qızıl dəni görən kim yığa bilər

Əzabla becərilən barsız bu tarlalarda!”

 +

Dəlmə-deşiklənibdir, atmışam nə qədər tor,

Sonuncu dəfə hərçənd yenə onlarıı atdım,
Gözləyirəm nə olur indi işin axırı.

 +

Birdən, ah! Qəfil uğur! Gözüm önündə, budur,

Əzablı keçmişimin qapqara sularından

Gümüşü əzəməti bəyaz bədənin çıxır.

ilk nəşri – 1877

ingiliscədən tərcümə

26.04. 2024, Samara

QEYD:

vita nuova – yeni həyat

+++++++++

 OSKAR WILDE

Vita Nuova

 I stood by the unvintageable sea
Till the wet waves drenched face and hair with spray;
The long red fires of the dying day
Burned in the west; the wind piped drearily; Читать далее →

ANQLO-SAKSON EPIK POEMASI “BEOVULF”UN AZƏRBAYCAN DILINƏ TƏRCÜMƏ MƏTNININ LINQVO-POETIK ÖZƏLLIKLƏRI

Апр26

https://cyberleninka.ru/article/n/anqlo-sakson-epik-poemasi-beovulf-un-az-rbaycan-dilin-t-rc-m-m-tninin-linqvo-poetik-z-llikl-ri

Məlumdur ki, “Beovulf” qədim ingilis dilində alliterativ şeir formasında yazıldığından müasir ingilis oxucularının əksəriyyəti poemanı orijinalda oxumaqda çətinlik çəkir. Belə ki, “Beovulf”un orijinalı yalnız mütəxəssislər tərəfindən oxuna və başa düşülə bilir. Ona görə də əsər həm ingilis, həm də dünya tədqiqatçıları tərəfindən daim araşdırılmış, müasir dövrümüzdə də araşdırılmağa davam edir. Əsər dünyanın bir çox dillərinə tərcümə edilmiş və araşdırılmışdır. Azərbaycanda da əsərin tədqiqi istiqamətində xeyli işlər görülmüş, ingilis ədəbiyyatının bu qədim nümunəsinin qəhrəmanlıq dastanlarımız olan “Kitabi-Dədə Qorqud”, “Koroğlu” ilə paralelləri araşdırılmış, əsər ədəbi və dilçilik baxımından təhlil edilmişdir. “Beovulf” poeması 2018-ci ildə görkəmli ziyalı, şair və tərcüməçi Xeyrulla Xəyal tərəfindən dilimizə tərcümə edilərək 2021-ci ildə “Elm və təhsil” nəşriyyatında çap olunmuşdur. 144 səhifədən ibarət olan kitabın redaktoru, eləcə də ön söz müəllifi də professor Həbib Zərbəliyevdir. Xeyrulla Xəyal tərəfindən edilmiş tərcümə “Beovulf”un dilimizə ilk tərcüməsidir. “Beovulf”u dünyanın müxtəlif dillərinə tərcümə edənlər, həmçinin mütəxəssislər tərcümə zamanı bu unikal əsərin poetik xüsusiyyətlərinin adekvat verilməsinin çox böyük və ciddi çətinliklər yaratdığını təkrar-təkrar qeyd etmişlər. “Beovulf”u dilimizə çevirmək istəyən tərcüməçinin qarşılaşdığı əsas çətinlik, ilk növbədə, misraların sayını saxlamağa imkan verə bilən düzgün vəznin seçilməsidir. “Beovulf”un Azərbaycan dilinə ilk və tək tərcüməsi olan Xeyrulla Xəyalın tərcüməsini uğurlu hesab etmək olar. Tərcüməçi qədim ingiis dilinin mürəkkəbliyi və çətin alleterativ poetik mətni üzərində mümkün qədər ustalıqla işləmiş, söz və ifadələrin dilimizdəki ən uyğun qarşılıqlarını tapa bilmişdir.

ELMİ ƏSƏRİN TAM MƏTNİ BURDA:

https://cyberleninka.ru/article/n/anqlo-sakson-epik-poemasi-beovulf-un-az-rbaycan-dilin-t-rc-m-m-tninin-linqvo-poetik-z-llikl-ri/viewer